Alimentary Pharmacology & Therapeutics 2013; 38(2): 98-106
K. Singal, H. Salameh, Y.-F. Kuo and R. J. Fontana
Η παρούσα μετά-ανάλυση αποσκοπούσε στη διερεύνηση της επίδρασης των νουκλεοσ(τ)ιδικών αναλόγων (ΝΑ) στην επίπτωση του ηπατοκυτταρικού καρκίνου (ΗΚΚ), σε ασθενείς με χρόνια ηπατίτιδα Β (ΧΗΒ). Καθώς πληθαίνουν συνεχώς οι δημοσιεύσεις που αφορούν στις δράσεις των ισχυρών νεότερων αντιικών παραγόντων [entecavir (ETV), telbivudine (TBV) tenofovir (TDF)], η ανάλυση των δεδομένων σχετικά με τη δυνατότητα των ΝΑ να ελαττώσουν την επίπτωση του ΗΚΚ παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον.
Στη μετά-ανάλυση συμπεριλήφθηκαν 49 μελέτες με δείγμα τουλάχιστον 20 ασθενών ανά μελέτη και συνολικό αριθμό 10.025 ασθενών υπό θεραπεία με ΝΑ. Η ελάχιστη διάρκεια της παρακολούθησης των ασθενών ήταν 2 έτη. Στις 23/49 μελέτες είχε χορηγηθεί λαμιβουδίνη (LAM), στις 16 αδεφοβίρη (ADV), στις 6 ETV, ενώ TBV ή TDF είχε χορηγηθεί σε 2 μελέτες, αντίστοιχα. Η ποιότητα των μελετών εκτιμήθηκε με τη χρήση αριθμητικής κλίμακας με βάση προκαθορισμένες παραμέτρους. Εκτός από την κλασσική μεθοδολογία μετά-ανάλυσης, εφαρμόσθηκαν και μοντέλα μετά-παλινδρόμησης (meta-regression) προκειμένου να προσδιορισθούν οι μεταβλητές που συμβάλουν σε ετερογένεια μεταξύ των μελετών.
Από την ανάλυση των δεδομένων 6 μελετών χορήγησης LAM έναντι placebo με μέση διάρκεια παρακολούθησης 43 μήνες φάνηκε ότι ΗΚΚ αναπτύχθηκε σε σημαντικά μικρότερο ποσοστό στους ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με LAM σε σχέση με αυτούς που έλαβαν placebo (3,4% vs. 9.6%, p< .0001). Το αποτέλεσμα αυτό δεν άλλαξε όταν προστέθηκαν στην ανάλυση και ασθενείς που έλαβαν ETV ως θεραπεία. Η επίπτωση του ΗΚΚ στο σύνολο των 10.025 ασθενών ήταν 1,3 περίπτωση ανά 100 άνθρωπο-έτη χωρίς να υπάρχει σημαντική μεταβολή ανάλογα με το ΝΑ που χορηγήθηκε. Η μεγάλη ηλικία του ασθενούς (>50 έτη), το ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο στο τέλος της μελέτης ή κατά τη διάγνωση του ΗΚΚ και η παρουσία κίρρωσης βρέθηκε ότι αύξαναν τον κίνδυνο ανάπτυξης ΗΚΚ (κατά 2 φορές για τους δύο πρώτους παράγοντες και κατά 10 φορές για την κίρρωση). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι δε διαπιστώθηκε σημαντική διαφορά στην επίπτωση του ΗΚΚ ανάλογα με τη θετικότητα ή όχι του HBeAg. Τα μοντέλα μετά-παλινδρόμησης έδειξαν ότι η γεωγραφική προέλευση της μελέτης (Δύση vs. Ανατολή), η ηλικία των ασθενών κατά την ένταξη στη μελέτη (<50 έτη vs. >50 έτη) και ο τύπος της μελέτης (τυχαιοποιημένη vs. μη τυχαιοποιημένη) συνέβαλαν ως ανεξάρτητοι παράγοντες στην ετερογένεια μεταξύ των μελετών.
Συμπερασματικά, τα ευρήματα της παρούσας μετά-ανάλυσης επιβεβαιώνουν ότι η μακρόχρονη θεραπεία με LAM ελαττώνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης ΗΚΚ σε ασθενείς με ΧΗΒ. Η επίπτωση του ΗΚΚ σε ασθενείς υπό θεραπεία με ΝΑ επηρεάζεται από γνωστούς παράγοντες, όπως η μεγάλη ηλικία, ο ενεργός αναδιπλασιασμός του ιού και η παρουσία κίρρωσης, ενώ το είδος του αντι-ιικού παράγοντα δε φάνηκε να την επηρεάζει. Μελλοντικές μελέτες με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών και μακρύτερη διάρκεια παρακολούθησης ενδεχομένως να αναδείξουν σημαντικές διαφορές στην επίπτωση του ΗΚΚ με τη χορήγηση των νεότερων ΝΑ, ETV και TDF.
Επιμέλεια: Μανόλης Σινάκος
